«Δεν ευκαιρώ ούτε στα Γιάννινα να πάω για καφέ. Ασχολούμαι με τα ζώα 25 ώρες το 24ωρο, αν τα αφήσω μ’ άφησαν. Δεν είμαι σαν τους δημόσιους υπαλλήλους που παίρνουν άδεια και άντε γεια. Ο πρωθυπουργός έχει περισσότερο χρόνο από μένα». Ο 45χρονος Τόλης Ψόχιος είναι ο τελευταίος τσέλιγκας στο ιστορικό Συρράκο, που βρίσκεται σε υψόμετρο 1.200 μέτρων στην πλαγιά του όρους Περιστέρι της ανατολικής Ηπείρου.

 

Λόγω κακών καιρικών συνθηκών το χωριό του Τόλη αδειάζει από κατοίκους τον χειμώνα, αλλά αυτός μένει εκεί για να περιποιηθεί τα ζώα του. Τα 500 χρόνια της ένδοξης κτηνοτροφικής παράδοσης του αυθεντικού βλάχικου χωριού του θα τερματιστούν για πάντα αν αυτός ο τελευταίος Μοϊκανός αποφασίσει να αλλάξει επάγγελμα και να ζήσει κοντά στην οικογένειά του στα Γιάννινα, εκεί που υπάρχει ακόμα κρατική πρόνοια και σχολεία. Τι κι αν ο στρατός του Μεγάλου Ναπολέοντα φορούσε κάπες από μαλλί συρρακιώτικων προβάτων, τι κι αν ο Κωλέττης, πρώτος κοινοβουλευτικός πρωθυπουργός της Ελλάδας γεννήθηκε εκεί; Οι παλιοί καλοί έμποροι που αναζητούσαν αυθεντικά κτηνοτροφικά προϊόντα στις εσχατιές της χώρας υπερφαλαγγίστηκαν από κερδοσκοπικά κυκλώματα που δεν νοιάζονται για την ποιότητα. Αυτό είχε ως συνέπεια τον εγκλωβισμό των παραδοσιακών κτηνοτρόφων στους ορεινούς όγκους, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα εμπορίας και διακίνησης των προϊόντων τους. Αφού θησαυρίζουν τα καρτέλ πουλώντας σε τεράστιες τιμές τα νεροπλύματα γιατί να στείλουν ένα μικρό βυτίο στα Τζουμέρκα να φορτώσει το πεντανόστιμο γάλα του Τόλη του τσέλιγκα; «Έχω το πιο καλό κρέας στην Ελλάδα και το πιο γερό γάλα με 8,5% λιπαρά, όλα βιολογικά με πιστοποίηση. Δεν υπάρχει όμως ένας κρατικός πυλώνας να με στηρίξει, ούτε κανένα δίκτυο εμπορίας φτάνει ως εδώ. Βαρέθηκα, όλο υποσχέσεις μου δίνουν και όχι στήριξη». Ανεξάρτητα από τα προβλήματα, ο τσέλιγκας είναι υπερήφανος για τα 1.000 περίπου ζώα του, μεταξύ των οποίων πρόβατα ράτσας «κομισάνα» με εξαιρετικό μαλλί και κοκκινωπή μουτσούνα, γίδια σκοπέλου και μοσχάρια βραχυκερατικής φυλής. Πριν 300 χρόνια Συρρακιώτες έμποροι έφεραν 182 πρόβατα κομισάνα από τη Σικελία και από τότε αυτή η ράτσα ταυτίστηκε με το χωριό. Ευτυχώς που τα επιδοτεί η Ευρωπαϊκή Ένωση και στέλνει ειδικούς να τα μελετούν, επειδή θεωρείται ότι είναι πολύ ανθεκτικά στην εγκεφαλοπάθεια. 

 

ΑΡΚΟΥΔΕΣ ΚΑΙ ΦΙΔΙΑ
Κρέας δεν τρώει μόνο η οικογένεια του Τόλη και οι φανατικοί πελάτες του, τρώνε και οι πεινασμένες αρκούδες και λύκοι. «Έχω βάλλει πολλούς λύκους στα πόδια. Βγάζω το μπουφάν και το στριφογυρίζω στον αέρα φωνάζοντας για να τους τρομάξω. Μια φορά είδα μια αρκούδα στα 3 μέτρα να τρώει δύο πρόβατά μου. Τρόμαξε που με είδε κι εγώ πολύ περισσότερο. Τι να κάνω, να πάρω όπλο και να πυροβολήσω 500 κιλά ζώο για να το τιμωρήσω επειδή πεινούσε; Κι αυτά από κάπου πρέπει να φάνε, κύκλος είναι η ζωή. Εγώ δεν σκοτώνω άγρια ζώα, προτιμώ να ζητήσω αποζημίωση για τη ζημιά από τον ΕΛΓΑ». Τα ζώα του τσέλιγκα κινδυνεύουν και από τα φίδια που είναι πολλά στα βουνά. Την ώρα που συζητούσαμε είδε με την άκρη του ματιού του μια γίδα να παραπατάει και έτρεξε αμέσως και ψαχούλεψε τα μπροστινά της πόδια με προσοχή. «Τη δάγκωσε φίδι κι αν δεν βγάλω το δηλητήριο θα πεθάνει μέσα σε τρομερούς πόνους», είπε. Πήρε αμέσως μια σύριγγα με βελόνα κι άρχισε να την τρυπά γύρω από το δάγκωμα. Το ζώο έβγαλε μερικές σπαρακτικές κραυγές από τον πόνο, αλλά μετά από λίγο ηρέμησε και λούφαξε σε μια γωνιά του μαντριού ανακουφισμένο. Φεύγοντας είδαμε σε μια γωνιά της στάνης λίγες προβατίνες περιφραγμένες, σαν φυλακισμένες στην απομόνωση. Ρωτήσαμε τον Τόλη τι τρέχει και μας απάντησε: «Τις έχω βάλλει στο πειθαρχείο επειδή δεν αφήνουν τα αρνιά τους να βυζάξουν. Μπαίνω μέσα και τις κρατάω με το ζόρι για να χωθούν τα μικρά από κάτω να πιούνε γάλα. Ακόμα κι έτσι όμως αντιδρούν και κλωτσάνε τα πεινασμένα παιδιά τους. Δυστυχώς, το μητρικό φίλτρο δεν ατονεί μόνο στους ανθρώπους, αλλά και στα ζώα».