Choroby układu krążenia

Choroby układu sercowo-naczyniowego
ICD-10	I00-I99

Choroby układu krążenia – schorzenia narządów i tkanek układu krążenia, w szczególności serca, tętnic i żył, nazywane również chorobami układu sercowo-naczyniowego. Historycznie ich rozpoznawaniem i leczeniem zajmowała się interna. Obecnie są domeną kardiologii, natomiast leczeniem operacyjnym zajmują się chirurgia naczyniowa, kardiologia inwazyjna oraz kardiochirurgia. Leczeniem niektórych chorób naczyniowych zajmują się neurologia oraz reumatologia.

Wraz z rozwojem cywilizacji doszło do zwiększonej zachorowalności na choroby układu krążenia, dlatego wiele z nich nazywanych jest chorobami cywilizacyjnymi. Jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego, w Polsce z przyczyn kardiologicznych umiera rocznie około 175 tysięcy osób, co stanowi 46% wszystkich zgonów.

Niektóre choroby układu krążenia

• miażdżyca
• choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa)
  • ostre zespoły wieńcowe
  • zawał mięśnia sercowego
• zaburzenia rytmu i przewodzenia
  • nadkomorowe zaburzenia rytmu serca
  • komorowe zaburzenia rytmu serca
  • zaburzenia automatyzmu i przewodzenia
• wady serca (wrodzone i nabyte)
• choroby wsierdzia
• choroby mięśnia sercowego
  • zapalenie mięśnia sercowego
  • kardiomiopatie
• choroby osierdzia
  • ostre zapalenie osierdzia
  • tamponada serca
  • zaciskające zapalenie osierdzia
• nowotwór serca
• niewydolność serca
  • ostra niewydolność serca
  • przewlekła niewydolność serca
• nadciśnienie tętnicze
• nadciśnienie płucne
• choroby aorty i naczyń obwodowych
  • tętniak aorty
  • choroba Takayasu
  • zarostowo-zakrzepowe zapalenie naczyń
  • olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic
  • niedokrwienie kończyn dolnych
    • ostre
    • przewlekłe
  • choroby tętnic szyjnych
    • udar mózgu
  • choroby tętnic trzewnych
• choroby żył obwodowych
  • zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych
  • przewlekła niewydolność żylna
• żylna choroba zakrzepowo-zatorowa
  • zakrzepica żył głębokich
  • zatorowość płucna
• choroby mikrokrążenia
  • choroba Raynauda
  • siność siatkowata
  • akrocyjanoza
  • bolesny rumień kończyn
• choroby naczyń chłonnych
  • obrzęk limfatyczny.

Klasyfikacja chorób układu krążenia ICD-10 (I00-I99)

Ostra choroba reumatyczna (I00- I02)

• choroba reumatyczna bez wzmianki o zajęciu serca
• choroba reumatyczna z zajęciem serca
• pląsawica reumatyczna

Przewlekła choroba reumatyczna serca (I05- I09)

Reumatyczna choroba serca

• choroby reumatyczne zastawki dwudzielnej
• choroby reumatyczne zastawek tętnicy głównej
• choroby reumatyczne zastawki trójdzielnej
• wady wielu zastawek (skojarzone)
• inne choroby reumatyczne serca

Choroba nadciśnieniowa (I10- I15)

• samoistne (pierwotne) nadciśnienie
• choroba nadciśnieniowa z zajęciem serca
• choroba nadciśnieniowa z zajęciem nerek
• choroba nadciśnieniowa z zajęciem serca i nerek
• nadciśnienie wtórne

Choroba niedokrwienna serca (I20- I25)

• dusznica bolesna
• ostry zawał serca
• ponowny zawał serca („dorzut”)
• niektóre powikłania występujące w czasie ostrego zawału serca
• inne ostre postacie choroby niedokrwiennej serca
• przewlekła choroba niedokrwienna serca

Zespół sercowo–płucny i choroby krążenia płucnego (I26- I28)

• zator płucny
• nadciśnienie płucne
• inne zespoły sercowo-płucne
• inne choroby naczyń płucnych

Inne choroby serca (I30- I52)

• ostre zapalenie osierdzia
• inne choroby osierdzia
• zapalenie osierdzia w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej
• ostre i podostre zapalenie wsierdzia

Niedomykalność i zwężenie zastawki mitralnej

• niereumatyczne zaburzenia czynności zastawki dwudzielnej
• niereumatyczne zaburzenia funkcji zastawki tętnicy głównej
• niereumatyczne zaburzenia funkcji zastawki trójdzielnej
• zaburzenia funkcji zastawki pnia płucnego
• zapalenie wsierdzia, zastawki, nieokreślone
• zapalenie wsierdzia i zaburzenia funkcji zastawek serca w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej
• kardiomiopatie
• kardiomiopatia w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej
• blok przedsionkowo-komorowy i lewej odnogi pęczka Hisa
• inne zaburzenia przewodnictwa
• nagłe zatrzymanie krążenia
• częstoskurcz napadowy
• migotanie i trzepotanie przedsionków
• inne zaburzenia rytmu serca
• niewydolność serca
• choroby serca niedokładnie określone i powikłania chorób serca
• inne zaburzenia funkcji serca w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej

Choroby naczyń mózgowych (I60- I69)

• krwotok podpajęczynówkowy
• krwotok mózgowy
• inne nieurazowe krwotoki mózgowe
• zawał mózgu
• udar, nieokreślony jako krwotoczny lub zawałowy
• niedrożność i zwężenie tętnic przedmózgowych niepowodujące zawału mózgu
• niedrożność i zwężenie tętnic mózgowych niepowodujące zawału mózgu
• inne choroby naczyń mózgowych
• zaburzenia naczyń mózgowych w chorobach występujących gdzie indziej
• następstwa chorób naczyń mózgowych

Choroby tętnic, tętniczek i naczyń włosowatych (I70- I79)

Widoczne zmiany miażdżycowe aorty

• miażdżyca
• tętniak i tętniak rozwarstwiający tętnicy głównej
• tętniak innych tętnic
• inne choroby naczyń obwodowych
• zator i zakrzep tętniczy
• inne zaburzenia czynności tętnic i tętniczek
• choroby naczyń włosowatych
• zaburzenia czynności tętnic, tętniczek i naczyń włosowatych w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej

Choroby żył, naczyń limfatycznych i węzłów chłonnych, niesklasyfikowane gdzie indziej (I80- I89)

• zapalenie żył i zakrzepowe zapalenie żył
• zakrzep żyły wrotnej
• inne zatory i zakrzepy żylne
• żylaki kończyn dolnych
• guzy krwawiczne odbytu
• żylaki przełyku
• żylaki o innym umiejscowieniu
• inne zaburzenia żył
• nieokreślone zapalenie węzłów chłonnych
• inne niezakaźne zaburzenia funkcji naczyń i węzłów chłonnych

Inne i nieokreślone zaburzenia układu krążenia (I95- I99)

• niedociśnienie tętnicze
• pozabiegowe zaburzenia układu krążenia, niesklasyfikowane gdzie indziej
• inne zaburzenia funkcji układu krążenia w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej
• inne i nieokreślone zaburzenia układu krążenia.

Główne objawy

• duszność
• sinica
• bóle serca
• kołatanie serca
• obrzęki
• przesięki do jam ciała
• utrata przytomności (omdlenia)
• ból głowy
• zawroty głowy

Badania

Wystąpienie jakichkolwiek niepokojących objawów chorobowych wymaga niezwłocznej konsultacji z lekarzem. Ważna jest szybka reakcja, gdyż w przypadku chorób układu krążenia od podjęcia leczenia w odpowiednim stadium uzależnione są efekty. W celu rozpoznania stosuje się badania diagnostyczne - ogólne i specjalistyczne.

Wpływ badań laboratoryjnych na ocenę ryzyka chorób układu krążenia

Przeprowadzane badania epidemiologiczne, kliniczne i doświadczalne rozszerzyły wiedzę związaną z istnieniem parametrów pozwalających ocenić predyspozycje do rozwoju chorób układu krążenia, przede wszystkim powstających na podłożu miażdżycowym.

Wskaźniki te mają ułatwić:

• identyfikację czynników sprzyjających rozwojowi choroby
• wczesne wykrywanie nieprawidłowości (zanim wystąpią pierwsze objawy chorobowe)
• ocenę rokowań u pacjentów ze zdiagnozowana chorobą
• ocenę skuteczności podejmowanych działań profilaktycznych

Z praktycznego punktu widzenia, badania laboratoryjne pomocne w ocenie ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia, możemy podzielić na:

• badania podstawowe
  • cholesterol (w tym LDL i/lub HDL)
  • triglicerydy
  • glukoza
• badania dodatkowe
  • Lp(a)
  • homocysteina
  • fibrynogen
  • białko C-reaktywne (metoda wysokiej czułości)
• badania specjalistyczne
  • molekuły adhezyjne
  • podfrakcje HDL
  • apolipoproteiny
  • profil LDL
  • PAI, t-PA
  • inne markery, w tym badania genetyczne

Badania nieinwazyjne

Nieinwazyjne badania układu krążenia obejmują rozpoznawanie, monitorowanie leczenia oraz stratyfikację ryzyka. Do najczęściej zlecanych badań nieinwazyjnych zaliczane są:

• EKG spoczynkowe
• EKG wysiłkowe
• Holter EKG
• Holter ciśnieniowy
• RTG klatki piersiowej
• USG metodą Dopplera
• echokardiografia serca
• radioizotopowe badanie SPECT
• tomografia spiralna
• pozytonowa tomografia emisyjna
• obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego
• test pochyleniowy.

Pomostowanie aortalno-wieńcowe

Badania inwazyjne

Jeśli wykonane badania nieinwazyjne nie są wystarczające lub stadium choroby jest na tyle zaawansowane, że wymaga leczenia operacyjnego, stosuje się inwazyjne metody badań, którymi są na przykład:

• angiokardiografia
• koronarografia
• cewnikowanie serca
• bypassy (żylny, tętniczy)
• koronaroplastyka PTCA
• ultrasonografia wewnątrzwieńcowa

Profilaktyka

Zwalczanie czynników ryzyka

Podstawą profilaktyki chorób układu krążenia jest zwalczanie czynników ryzyka poprzez:

• prawidłowe odżywianie
• wyrabianie nawyków aktywnego wypoczynku
• unikanie nałogu palenia papierosów
• okresowe badania lekarskie, uwzględniające:
  • pomiar masy i wysokości ciała
  • pomiar ciśnienia krwi
  • pomiar glikemii
  • wykonywanie przesiewowych badań cholesterolu
  • ultrasonograficzną ocenę grubości ścian tętnic szyjnych.

Wczesne wykrywanie chorób układu krążenia u dzieci i młodzieży

Przewidywanie wystąpienia chorób układu krążenia powinno się rozpocząć od oceny okresu płodowego. Biorąc pod uwagę fakt, że mała masa urodzeniowa może stanowić ryzyko choroby niedokrwiennej serca, nadciśnienia tętniczego, otyłości lub cukrzycy w życiu dorosłym, istnieje potrzeba objęcia tej grupy dzieci wczesną profilaktyką. Takie działanie ma na celu zmniejszenie rozwoju tych i innych chorób w późniejszych latach życia. Uznawane za najważniejszy czynnik ryzyka choroby niedokrwiennej serca hiperlipoproteinemie, mogą być wykryte już we krwi pępowinowej.

Ćwiczenia fizyczne

Korzystny wpływ aktywności ruchowej

Przeprowadzone w wielu krajach badania dostarczyły obszernych zasobów danych, świadczących o znaczeniu systematycznej aktywności fizycznej w zapobieganiu chorobom układu krążenia oraz redukcji ryzyka przedwczesnej śmierci. Wyniki najczęściej cytowanych w piśmiennictwie medycznym długofalowych badań epidemiologicznych prowadzonych w Framingham, badań MRFIT, Harvard Alumni Study, czy Nurses Health Study, wskazują na korzystne efekty systematycznego wysiłku fizycznego w profilaktyce poważnych powikłań zdrowotnych chorób układu krążenia. Analiza wyników wieloletnich badań dowodzi, że regularny wysiłek fizyczny o odpowiedniej długości oraz intensywności wpływa pozytywnie na metabolizm lipidów i węglowodanów, czynność śródbłonka naczyniowego oraz może modyfikować korzystnie stan równowagi czynnościowej między układem krzepnięcia i fibrynolizy.

Zalecenia aktywności ruchowej w pierwotnej prewencji chorób układu krążenia i promocji zdrowia

Przy braku przeciwwskazań należy pamiętać, że zbyt mała dawka ćwiczeń nie przyniesie istotnych efektów fizjologicznych, a nadmierny, niedostosowany do wieku, stanu zdrowia i możliwości wysiłek może być szkodliwy. W tabeli zostały przedstawione najbardziej znane wytyczne dotyczące zalecanej aktywności ruchowej.

Aktywność ruchowa WHO 1993	Centers for Disease Control and Prevention	American Heart Association and Prevention (CDCP) 1995	American College of (AHA) 1996	Europejskie Towarzystwa Sports Medicine (ACSM) 1998	International Task Force for Prevention Naukowe EAS, ESC, ESH 1998	of Coronary Heart Disease IAS 1998
Częstotliwość treningu w tygodniu	3-5 razy	codziennie	3-6 razy	3-5 razy	4-5 razy	4-5 razy
Intensywność ćwiczeń	60-85% maks. tętna	umiarkowana	40-60% maks. tętna	60-90% maks. tętna	60-75% maks. tętna	60-75% maks. tętna
Czas trwania jednostki treningowej	20-60 minut	min. 30 minut	30-60 minut	20-60 minut	30-40 minut	20-30 minut
Rodzaj zalecanego teningu	wysiłki wytrzymałościowe	wysiłki wytrzymałościowe	wysiłki wytrzymałościowe	wysiłki wytrzymałościowe	wysiłki wytrzymałościowe
Ćwiczenia oporowe		uzupełnienie	uzupełnienie min. 2x w tygodniu 8-10 zestawów ćwiczeń po 10-15 powtórzeń	uzupełnienie min. 2x w tygodniu 8-10 zestawów ćwiczeń po 10-12 powtórzeń
Wydatek energetyczny w czasie ćwiczeń		200 kcal/dzień, 1400kcal/tydzień		minimum 300 kcal/trening

Przeciwwskazania dotyczące wysiłku fizycznego

Osoba dorosła przed podjęciem systematycznego wysiłku fizycznego powinna wykonać podstawową diagnostykę kardiologiczną, a także badania czynnościowe pod kątem sportowym – m.in. EKG spoczynkowe, aby ustalić wydolność fizyczną organizmu. W przypadku osób starszych zalecana jest dokładna diagnostyka stanu zdrowia i dostosowanie odpowiedniej formy aktywności fizycznej.

Bezwzględne przeciwwskazania do systematycznej aktywności ruchowej

znaczny stopień uszkodzenia serca, m.in. zmiany pozapalne mięśnia sercowego, wady serca, choroby niedokrwienna serca, które doprowadziły do niewydolności krążenia i/lub niewydolności wieńcowej spoczynkowej zwężenie ujścia aortalnego kardiomiopatia znaczny stopień przerostu mięśnia sercowego tętniak serca niestabilna dusznica bolesna zaburzenia przewodnictwa i/lub zaburzeń rytmu serca pojawiające się lub nasilające przy niewielkim obciążeniu wysiłkowym przedwczesne pobudzenie komorowe wieloogniskowe i R/T spoczynkowa tachykardia napadowe migotanie przedsionków nadciśnienie tętnicze nieuregulowane farmakologicznie niewydolność układu oddechowego istotne ograniczenie rezerw wentylacyjnych płuc niewyrównana cukrzyca nadwaga powyżej 60% należnej masy ciała stan zapalny w organizmie incydenty zakrzepowo-zatorowe w wywiadzie

Interakcje leków stosowanych w chorobach układu krążenia

Znajomość mechanizmów interakcji farmakodynamicznych i farmakokinetycznych leków stosowanych w kardiologii pozwala na uniknięcie potencjalnych zagrożeń wynikających z ich kojarzenia. W biotransformacji leków kardiologicznych najważniejszą rolę odgrywają trzy izoenzymy:

• CYP 3A4
• CYP 2D6
• CYP 2C9

Na niepożądane reakcje lekowe narażone są zwłaszcza osoby starsze, przyjmujące wiele leków, dlatego ważne jest każdorazowe ustalenie możliwych interakcji. Ponadto na interakcje mogą wpłynąć czynniki osobowe, na przykład przebyte choroby, rodzaj diety. Zmienność osobnicza nasilenia interakcji leków zależy od wielkości dawek, czasu trwania leczenia, kolejności oraz drogi ich stosowania.

Leki o potencjalnych możliwościach wchodzenia w interakcje metaboliczne z lekami kardiologicznymi metabolizowanymi przy udziale izoenzymów cytochromu P450

	CYP 3A4	CYP 2D6	CYP 2C9
substraty	antagonisty kanału wapniowego diltiazem werapamil nifedypina felodypina leki przeciwarytmiczne chinidyna lidokaina dyzopiramid leki immunosupresyjne cyklosporyna A takrolimus statyny atorwastatyna lowastatyna simwastatyna steroidy 17β-estradiol 17α-etynyloestradiol hydrokortyzon progesteron testosteron inne losartan midazolam diazepam haloperydol sibutramina	leki beta-adrenolityczne alprenolol metoprolol propranolol karwedilol tymolol leki przeciwdepresyjne amitryptylina nortryptylina fluoksetyna chloropromazyna leki przeciwpsychotyczne haloperydol tiorydazyna leki przeciwarytmiczne enkainid flekainid meksyletyna propafenon opioidy morfina kodeina tramadol inne perheksylina tamoksyfen fenformina hydroksyamfetamina metoksyamfetamina fenacetyna	niesteroidowe leki przeciwzapalne diklofenak ibuprofen mefenamid naproksen piroksykam rofekoksyb antagonisty receptora angiotensyny II losartan irbesartan walsartan leki przeciwcukrzycowe tolbutamid glipizyd glimepiryd inne S-warfaryna fluwastatyna
inhibitory	ketokonazol itrakonazol flukonazol cymetydyna sok grejpfrutowy erytromycyna klarytromycyna diltiazem werapamil cyklosporyna indinawir rytonawir sakwinawir nefozodon	chinidyna amiodaron cymetydyna propafenon tiorydazyna fluoksetyna paroksetyna haloperydol kokaina rytonawir klomipramina norfluoksetyna	flukonazol cymetydyna amiodaron fluwastatyna fluoksetyna metronidazol ketokonazol
induktory	ryfampicyna barbiturany fenytoina karbamazepina alkohol	wysoce oporny na indukcję	ryfampicyna barbiturany fenytoina

Zobacz też

• choroby układu oddechowego

Bibliografia

• Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne, s. 1408 i 1409 ​ISBN 83-7430-069-8​
• Marek Naruszewicz (red.): Kardiologia zapobiegawcza. Szczecin, PTMNM, 2003, s. 31–34 i 217–265, ​ISBN 83-913728-3-9​

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.