دکتر مرتضی سمنون
استادیار گروه معارف اسلامی دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی
امام علی بن الحسین علیه السلام به دلیل کثرت عبادت نزد زهاد وعارفان ومردم به سجاد، سید الساجدین و زین العابدین ملقب گردید.پدر او امام حسین بن علی علیهما السلام ومادراوطبق روایت مشهورشهربانو دختریزدگرد سوم بودگرچه روایت های دیگری نیز وجوددارد.ولادت امام سجاد(ع)طبق روایت مشهوردرسال 37 یا 38 هجری قمری بوده ودرکربلاتقریبا 23 سال داشته است.شهادت آن حضرت مطابق روایت مشهورنزد شیعه سال 95 ه.ق می باشد.امامت زین العابدین با حکومت 6 زمامدار(یزیدبن معاویه،عبدالله بن زبیر، معاویه بن یزید، مروان بن حکم، عبدالملک بن مروان و ولیدبن عبدالملک) مصادف بوده که این دوره از سختترین دوره های تاریخ اسلام و امامت بوده است. امام سجاد(ع) در روز عاشورا به بیماری سختی مبتلا گردیده بودند که مانع حرکت بود وبه سختی روی پای بر می خواستند از این رو نتوانستند در کنار سایر شهدای کربلا ودر مصاف با یزیدیان بجنگند و از این رهگذرو به حکمت الهی تداوم رشته امامت تضمین گردید. از این روتنها مرد باقی مانده از شجره طیبه امامت و ولایت در کاروان اسیران بودند و با شهادت اباعبدالله الحسین (ع) امامت ایشان آغاز گردید.
حضرت سجاد(ع) و حضرت زینب(ع) انتقال دهنده پیام نهضت عاشورا به مردم غایب از صحنه وآیندگان ونیزافشاگر چهره پلید حکومت مستبد ومزّوربنی امیه بودند و در این راستا مانند شهدای صحنه جهاد،رسالت بزرگ وتاریخی خود را به ثمر رسانده و پیام شرف وعزت وحّریت وآزادگی رابه بشریت انتقال داده و از تحریف تاریخ وحقایق نهضت کربلاجلوگیری کردند.
حضرت سید الساجدین(ع) به دلیل وضعیت اسفبار جهان اسلام واختناق شدید با شیوهای انحصاری عقاید ومقاصد خود را در قالب دعا ونیایش ومناجات بیان کرده وبرای مسلمانان به یادگار گذاشتند. صحیفه سجادیه که به زبور آل محمد(ص) لقب یافته از گرانبهاترین یادگارهای آن حضرت است که دریایی از معارف دینی ،اخلاق الهی وعرفان اسلامی درقالب دعا ومناجات می باشد وبقول برخی گفتاری است که ازگفتار مخلوق برتر واز گفتار خالق پایینتر است.دعای مکارم الاخلاق که دعای بیستم صحیفه سجادیه است عالی ترین مضامین ومعارف واساسی ترین اصول ومبانی در حکمت عملی را تشریح کرده وپیوسته مورد توجه محققین ارجمند بوده وشرح های فراوانی پیرامون آن نگاشته شده است.
سید العابدین(ع) با انشاء دعای ابو حمزه ثمالی، دعای خمسه عشرعالیترین مضامین را درعرفان وحکمت اسلامی بوجود آورده که دربردارنده ناب ترین باورهای اسلامی درمسایل مربوط به خداشناسی وتوحید، انسان شناسی ومعاد شناسی است.اگر نبوداین دعاها ومناجات ونیز سایر نیایش هایی که ازپیامبر اکرم(ص)و سایر امامان (ع) نقل گردیده، هر آینه انسان چگونگی نیایش وادب حضور را آنطور که سزاوار است درک نمی کردوبه قول امام خمینی صحیفه سجادیه نمونه کامل قرآن صاعد است که از سرچشمه نور الله نشات گرفته و طریقه سلوک اولیای بزرگ و اوصیای عظیم الشان را به اصحاب خلوتگاه الهی می آموزد.
انسان امروزتنها وخسته ازتردید وتعلیق ومادیت وفردیت ومنفعت طلبی لجام گسیخته ، بیش از هر زمان دیگری نیازمند این سفره الهی و نیوشیدن از معنویت حقیقی واتصال به ساحت قدس ربوبیت که در ناب ترین نیایش های حضرت سید الساجدین آمده است می باشد.رسالت امروز جامعه علمی توجه وپرداختن به اصیل ترین میراث معصومین (ع) از زوایای مختلف علمی واخلاقی وادبی وفلسفی وکلامی وعرفانی وحقوقی وسیاسی وبهره برداری از آن برای پیشرفت وتوسعه انسانی وملی است.