1- اهداف
پژوهشکده مطالعات منطقهای در راستای تحقق سند چشمانداز 1404 کشور و همچنین سند چشمانداز دانشگاه شهید بهشتی در افق 10 ساله تا پایان سال 1404 به دنبال تبدیل شدن به یک اندیشکده دانشگاهی در سطح ملی و منطقهای است. این نقش بهواسطه موقعیت و جایگاه مهم کشور در منطقه خاورمیانه و روبهرو شدن با مسایل و پیچیدگیهای روزافزون منطقهای، جهانی، نوظهور و فناورانه در نظر گرفته شده است. در این راستا پژوهشکده به دنبال انتشار متون دانشگاهی معتبر، انتقال اندیشهها و پرداختن به مسایل سیاستگذاری منطقهای، تسهیل درک عمومی از سیاستگذاری منطقهای کشور در داخل و خارج، تسهیل و ایجاد شبکههای موضوعی برای انتقال مباحث روزآمد و بهنگام به فضای دانشگاهی و سیاستگذاری، ارتباط با مراکز خارجی و در نهایت گسترش مطالعات آیندهپژوهی منطقهای است که در زیر به توضیح بیشتر آن پرداخته میشود.
*پاسخگویی به تحولات جدید منطقهای و جهانی
پاسخگویی به تحولات جدید نیازمند درک مناسب از تحولات و مباحث جدید است. در حال حاضر سه تحول مهم در سطح جهانی و منطقهای بیش از همه محیط منطقهای کشور را تحت تأثیر قرار میدهد: تحول نخست افزایش نقش بازیگران فروملی در پی کاهش ـ نه افول ـ نقش دولتها یا وجود دولتهای ورشکسته است. این امر نیازمند پرداختن به مسایل دولت ـ ملتسازی و همچنین ورود به فرایند بازسازی پس از اختلاف در محیط پیرامونی جمهوری اسلامی است. تحول دوم افزایش بحران و مسایل امنیتی در محیط منطقهای کشور نیازمند ترتیباتی است که زمینهساز کاهش و حل اختلاف را در این منطقه کاهش دهد. ناکامی در این زمینه باعث «نفوذپذیر» شدن منطقه برای قدرتهای فرامنطقهای خواهد شد تا منطقه را به زرادخانههای تسلیحاتی خود بدل سازند. تحول سوم شکلگیری وابستگی متقابل پیچیده بهواسطه جهانی شدن است که زمینه را برای پیوند مناطق مختلف تأثیرگذار بر منافع جمهوری اسلامی افزایش داده است. این امر نیازمند داشتن راهبردهای ملی در زمینه تحولات منطقهای برای کشور است زیرا ایران در عرصه جهانی قدرتی میانپایه است.
*افزایش فناوریهای پیچیده
آنچه تحولات جهانی را بسیار تأثیرگذار ساخته، تحولات فناورنه است که سطوح و ابعاد مختلف زیست انسانی را درنوردیده است. این وسایل و فناوریها هم میتوانند در راستای ارتقای وضعیت و منافع کشورهای مختلف در مناطق متعدد استفاده گردد و هم امکان دامن زدن به اختلافات را افزایش خواهد داد. بهرهبرداری از این وضعیت نزدیکی مناطق مختلف و همچنین شبکهای شدن روابط جهانی امکان نه تنها محافظت از فرهنگهای بومی افزایش مییابد بلکه در شرایط مطلوب زمینه برای گسترش فرهنگ اسلامی ـ ایرانی نیز فراهم خواهد بود. تنها در شرایط بومی ـ جهانی امکان بهتری برای زیست متناسب با فرهنگها و تمدنها فراهم خواهد شد و در این شرایط زیست انسانی مطابق با آموزههای دینی ما نیز برای ما و دیگران کشورها و فرهنگهای مختلف با فرهنگ غالب فراهم خواهد شد.
*انتشار متون معتبر دانشگاهی
انتشار متون بنیادی و معتبر دانشگاهی زمینه را برای نه تنها شناخت مناسب از محیط منطقهای و مطالعات منطقهای فراهم میسازد بلکه زمینه را برای کسب تجارب از دیگر مناطق در بهبود سیاستگذاری منطقهای کشور خواهد داشت.
*پشتوانه فکری دستگاه سیاست خارجی در مسایل منطقهای
یکی از کارکردهای مهم و اساسی پژوهشکده انجام مطالعات مناسب برای پیشبرد منافع ملی کشور است. در این راستا مطالعه تحولات منطقهای و بهرهگیری از تجارب سیاستگذاری منطقهای امکان بهتری برای کمک به دستگاه سیاست خارجی خواهد کرد. در این راستا پژوهشکده مطالعات منطقهای از این مزیت برخوردارند که با قالب مفهومی و نظری امکان مناسبتری برای سیاستگذاری موردنیاز کشور فراهم سازند. به عبارت دیگر اندیشه در خدمت منافع ملی خواهد بود.
*تسهیل درک عمومی از سیاستگذاری منطقهای
درک مناسب افکار عمومی از سیاستگذاری منطقهای کشور زمینهساز کسب حمایت و پشتوانه ملی و سیاستگذاری خواهد شد. از آنجا که سیاستها توسط مقامات اعلام میگردد و این کار با زبان دیپلماتیک بیان میگردد پرداختن به زمینهها و اهداف موردنظر درک عمومی از فضای سیاستگذاری کشور را فراهم میسازد. در این شرایط زمینه برای محیط تصمیمگیری مبتنی بر مشارکت عمومی و حوزه عمومی فراهم خواهد شد. در این شرایط امکان نفوذ کشورها و رسانههای خارجی در عرصه عمومی کمتر فراهم خواهد شد.
*ایجاد شبکههای موضوعی برای مسایل روز
یکی از مأموریتهای مهم پژوهشکده مطالعات منطقهای فراهم کردن سایت مناسب برای طرح تحلیلهای دانشگاهی در فضای رسانهای جدید است. در حال حاضر عمده مسایل منطقهای عمدتاً نوعی کارکرد خبرپراکنی دارند اما مدیریت فضای فکری و عمومی جامعه و منطقه و طرح نظرات مختلف از مناطق و کشورهای مختلف به زبانهای متعدد بومی میتواند در نزدیکی دیدگاههای کشورهای منطقه کمک کند. این کار پشتوانه مهمی از طریق «دیپلماسی عمومی» خواهد بود.
*ارتباط با مراکز مطالعاتی خارجی
ارتباط مراکز مطالعاتی و اندیشکدههای مرتبط با کشور ما در کشورها و مناطق مختلف میتواند به درک آنها از فضای عمومی و سیاستگذاری کشور کمک کند و همین امر به طور غیرمستقیم بر فضای سیاستگذاری کشورهای هدف مفید و مؤثر خواهد بود. این مراکز در فضای سیاستگذاری کشور خود تأثیرگذار هستند اما اگر بتوان درک مناسبی در این ارتباطات از کشور ایجاد کرد، امکان دارد حداقل صداهای مختلف در نظام تصمیمگیری آن کشورها و مناطق ایجاد کرد. این کار هدفی است که بر اساس سند دانشگاه برخورد منطقی و کارآمد با جهان را فراهم میسازد.
*آیندهپژوهی در مطالعات منطقهای
در مطالعات آیندهپژوهی از سه نوع آینده ـ آینده ممکن، آینده محتمل و آینده مرجح ـ نام برده میشود. بر اساس سند دانشگاه، پژوهشکده قصد دارد در شکلدهی آینده مرجح و ترجیحی در 10 سال آینده و پایان سند نخست چشمانداز کشور کمک کند. رصد کردن و پایش تحولات منطقهای از طریق روندپژوهی و پیشنگری برخی از تحولات پیشرو میتواند فضای سیاستگذاری کشور را برای تحولات غیرمترقبه و پیشبینینشده آمادهتر سازد.
2- مأموریتها
برای تحقق اهداف مهم و اساسی اشاره شده در بالا، مأموریتهای زیر قابل طرح و پیگیری است:
2-1- پژوهش بنیادین، توسعهای و کاربردی مفید و منحصر به فرد در حوزه مطالعات منطقهای
2-2- تربیت نیروهای پژوهشگر کارآمد و حرفهای موردنیاز کشور و آشنا با محیط تصمیمگیری داخلی
2-3- تسهیل فضای رسانهای با ایجاد سایت معتبر و کارآمد
2-4- کمک و بازوی فرایند سیاستگذاری و تصمیمگیری منطقهای
2-5- همکاری با مراکز مطالعاتی خارجی
2-6- ایجاد مبادلات دانشگاهی و برگزاری همایشها و نشستهای سالانه برای تبدیل شدن به قطب مطالعات منطقهای خاورمیانه
2-7- بهرهگیری از تمام ظرفیتهای موجود در دانشگاه
2-8- بهرهگیری از دانشجویان خارجی دانشگاه
2-9- مطالعه کشورهای مهم و تأثیرگذار منطقهای
2-10- توجه به قدرتهای بزرگ مداخلهگر در محیط منطقهای کشور
2-11- استفاده از فرصتهای مطالعاتی برای شناخت متقابل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی
2-12- یادگیری زبان، فرهنگ و آداب و رسوم کشورهای مورد مطالعه
2-13- شرکت در رسانههای جمعی برای طرح مناسب سیاستهای عمومی کشور
2-14- برگزاری کارگاههای تخصصی متشکل از افراد دانشگاهی و دستاندرکار همزمان دریک موضوع خاص
2-15- رصد، پایش و دیدهبانی تحولات و رویکردهای جدید و نوظهور برای بهروز رسانی فرایند سیاستگذاری منطقهای
2-16- بهرهگیری از پژوهشگران مقیم و غیرمقیم
2-17- بهرهگیری از پایاننامههای کارشناسی ارشد و رسالههای دکتری
2-18- مبادله استاد و دانشجو در حوزههای منطقهای
2-19- طراحی نظرسنجی و پرسشنامههای میدانی برای ارزیابی سیاستهای منطقهای
2-20- راهاندازی دستگاه نگارش سخنرانی برای مقامات دانشگاه و یا سایر مقامات درحوزه منطقهای
2-21- شرکت در نشستهای داخلی و منطقهای مرتبط
2-22- ایجاد مرکز ارتباط پژوهشی برای انجام پروژههای موردنیاز مراکز مختلف کشور
2-23- ایجاد و راهاندازی رشتههای علمی موردنیاز با فضای علمی و سیاستگذاری کشور
2-24- همکاری با سازمانهای سازمان مللی در کشور و منطقه
2-25- همکاری با کشورهای منطقه برای ارایه طراحیهای توسعه و بازسازی سیاسی و اجتماعی و فرهنگی
2-26- همکاری بیندانشگاهی برای تدریس در مناطق پیرامونی کشور در موضوعات مورد علاقه
2-27- برگزاری کلاسهای آموزش فرهنگی و تجاری و فرهنگی دانشگاهی با کارآفرینان مناطق مختلف
2-28- برگزاری مسابقات علمی و فرهنگی دانشجویی و دانشگاهی بر اساس شناخت مراکز فعال کشورهای مختلف
2-29- برگزاری کارگاههای آموزشی حل اختلافات منطقهای