قطب علمی کاتالیست
دانشگاه: شهید بهشتی دانشکده: شیمی و نفت
تلفن: 29902890 نشانی الکترونیکی: cce@su.ac.ir
مقدمه کاتالیست ها
کاتالیست ها مواد مهمی هستند که در غیاب آنها بسیاری از صنایع بویژه صنایع شیمیایی (شامل نفت، گاز و پتروشیمی) و داروئی امکان پیشرفت ندارند. این ترکیبات با افزایش سرعت و انتخابگری در واکنش های گوناگون باعث ارتقاء ارزش اقتصادی و تجاری محصولات می گردند.
دانشگاه شهید بهشتی با وجود متخصصین مجرب و امکانات سخت افزاری مناسب بر اساس نامه شماره 7050/6 مورخ 11/5/84 به عنوان قطب کاتالیست در ایران شناخته شده است که اهداف از پیش تعیین شده برای قطب های علمی را دنبال می کند. در راستای نیل به این اهداف اعضاء قطب اقدام به تدوین برنامه بلند مدت و کوتاه مدت نموده است. در این برنامه علاوه بر معرفی چشم انداز، ماموریت و اهداف کلان، به ارائه راهبرد و برنامه های علمی و عملی کوتاه مدت و نتایج حاصل از آنها با توجه به پتانسیل های بالقوه و بالفعل موجود معرفی شده است.
اهداف و برنامه ها:
- ساخت پایه های کاتالیستی
- ساخت کاتالیست های هترژون بر پایه فلزات و اکسید های آنها
- ساخت و کاربرد بیو کاتالیست ها و آنزیم ها
- ساخت کاتالیزورهای هتروژن و هموژن جدید و کاربرد آنها در سنتز ترکیبات آلی
- مطالعات تئوری در زمینه دانش کاتالیست ها
- بررسی سنتیک واکنش های کاتالیستی
- راه اندازی دوره کارشناسی ارشد در رشته کاتالیست
دستاوردهای قطب کاتالیست
عملکرد آموزشی:
- اجرای پایان نامه های دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا در زمینه کاتالیست
- پذیرش دانشجو با گرایش کاتالیست در مقطع کارشناسی ارشد رشته شیمی از مهرماه سال 1394
عملکرد پژوهشی:
- چاپ مقالات علمی در نشریات معتبر بین المللی و ارائه مقاله در کنفرانس های بین المللی
- اجرای 10 طرح پژوهشی در زمینه کاتالیست با حمایت بودجه قطب
- پایه گذاری و پی گیری تاسیس انیستیتو متان توسط قطب کاتالیست
- تهیه طرح های کاتالیست و ارائه آنها به صنعت و دولت
- تجهیز آزمایشگاه و امکانات سخت افزاری و نرم افزاری
- کسب عنوان قطب علمی برتر در سال 87
همکاریهای علمی و بین المللی:
- جلسات مستمر با واحدهای زیربط
- برگزاری اولین سمینار «کاتالیست، صنعت و دانشگاه» در 21 اسفند ماه 1385 در دانشگاه شهيد بهشتي
- برگزاری سمینار بین المللی کاتالیست 2008 در 11-9 اردیبهشت ماه 1387 در دانشگاه شهيد بهشتي
- ارائه خدمات مشاوره ای به سیاستگذاران به عنوان کانون تفکر در زمینه کاتالیست
- دوره 3 ماهه کارآموزی کاتالیست رفورمینگ برای اعضای هئت علمی دانشگاه بصره
اعضای هسته قطب
1- دکتر مصطفی محمدپورامینی دانشکده شیمی و نفت مرتبه علمی: استاد
2- دکتر محمدحسن پیروی دانشکده شیمی و نفت مرتبه علمی: دانشیار
3- دکتر ناصر صفری دانشکده شیمی و نفت مرتبه علمی: استاد
4- دکتر احمد شعبانی دانشکده شیمی و نفت مرتبه علمی: استاد
5- دکتر پیمان صالحی پژوهشکده گیاهان دارویی مرتبه علمی: استاد
6- دکتر منصور زاهدی دانشکده شیمی و نفت مرتبه علمی: استاد
7- دکتر علی الیاسی سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی کشور مرتبه علمی: دانشیار
8- دکتر غلامرضا مرادی دانشگاه رازی کرمانشاه مرتبه علمی: استاد
9- دکتر ایوب بازگیر دانشکده شیمی و نفت مرتبه علمی: دانشیار
10- دکتر مینو دبیری دانشکده شیمی و نفت مرتبه علمی: استاد
حمایت های بیرونی قطب کاتالیست و همکاری با موسسات تحقیقاتی
همکاری با شرکت نفت برای تولید مراکس(کاتالیزور سولفورزدایی)
شرکت مواد پیشرفته وزارت صنایع برای تولید سیلیکا
ماموریت
دستیابی به جایگاه کشور برتر در زمینه کاتالیست و تلاش برای ارتقا مداوم این جایگاه به منظور توسعه اقتصادی، اجتماعی و علمی جمهوری اسلامی ایران
طبق برنامه راهبردی که در سال اول ارائه شد چشم اندازی ملی و بین المللی برای فعالیت های بلند مدت این قطب، باتوجه به اسناد بالادستی (بویژه برنامه ایران 1404) در نظر گرفته شد (برنامه کلان). اینک برنامه اجرایی برای دوره دوم فعالیت قطب ارائه می گردد.
برنامه پژوهشی کوتاه مدت دوره دوم
الف) پژوهش
1- با هدف کاربردی کردن تحقیقات بنیادی و توسعه ای انجام شده و با پشتیبانی مالی دانشگاه شهید بهشتی و سایر سازمان ها این قطب در نظر دارد اقدام به نوسازی تجهیزات تحقیقاتی خود نماید که می توان به برنامه ریزی برای خرید و راه اندازی دستگاه های اندازه گیری مساحت سطح BET ، میکروسکوپ الکترونی SEMو کاتاتست اشاره نمود.
2- برای دوره دوم فعالیت این قطب چاپ 200 عنوان مقاله بین المللی و 100 مقاله در کنفرانس های ملی و بین المللی پیش بینی شده است.
3- قطعاً اولویت اول کشور با توجه به منابع موجود، تحقیق در ارتباط با ایجاد ارزش افزوده در صنایع نفت ، گاز و پتروشیمی از طریق واکنش های کاتالیستی است. بنابراین یکی از حوزه های اصلی فعالیت این قطب ، پژوهش در زمینه هیدروکربن هاست و این قطب در نظر دارد مقدمات ایجاد مرکز تحقیقات هیدروکربن را در این دوره فراهم آورد.
4- ایجاد ارتباط با سازمان ها و نهادهای فعال در زمینه کاتالیست به منظور رفع نیازهای علمی آن سازمان و هم افزائی برای استفاده بهینه از امکانات موجود.
5- ایجاد دانش فنی تولید یکی دیگر از کاتالیست های مورد نیاز کشور و تولید آن در مقیاس پایلوت با سرمایه گذاری مشترک معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه شهید بهشتی و سازمان مصرف کننده محصولات مذکور.
ب) آموزش و ترویج
قطب های علمی علاوه بر انجام فعالیت های پژوهشی با کیفیت ممتاز، می بایست نسبت به تربیت نیروی انسانی متخصص در زمینه فعالیت خود و همچنین اقدامات ترویجی برای آشنایی سایرین با موضوع قطب و هم افزایی نیروی های موجود مبادرت ورزند. بنابراین درحوزه آموزش و ترویج، فعالیت های این قطب در دوره جدید به شرح ذیل می باشد:
1- راه اندازی گرایش کاتالیست تا مقطع دکتری
2- برگزاری دومین کنفرانس بین المللی کاتالیست
3- برگزاری کارگاه های آموزشی تخصصی مرتبط با کاتالیست
در جهت اهداف فوق دو طرح ملی برای تولید نیمه صنعتی کاتالیست های مورد نیاز صنعت نفت ارائه شده است. از جمله طرح تولید نیمه صنعتی و ایجاد دانش فنی کاتالیست FCC می باشد. این کاتالیست از پرمصرف ترین کاتالیست های مورد مصرف در صنایع پتروشیمی و پالایشگاه می باشد و مستقیماً در تولید بنزین نقش دارد. تحریم این کاتالیست می تواند پالایشگاه های بنزین در کشور را با مخاطره مواجه سازد. این قطب برنامه ریزی برای داخلی کردن تولید این کاتالیست را از هم اکنون آغاز کرده است و امیدوار است با توجه به تجربه مثبتی که در زمینه تولید کاتالیست مراکس ارائه داده است از حمایت لازم برای به ثمر رساندن این تلاش برخوردار شود.
همچنین برای گسترش فعالیت های علمی قطب به تحقیقاتی که جنبه کاربردی داشته باشد و نیاز کشور را برطرف سازد در برنامه جدید قطب کاتالیست از دکتری مهندسی شیمی در مجموعه خود استفاده می کند و امیدوار است بتواند منشا مفیدی برای خود کفایی کاتالیست در ایران گردد.
اهم دیدگاه های کلان این قطب نیز در برنامه بلند مدت قطب در دسترس است.
بدیهی است اهداف پیوست تا حصول نتیجه نهایی پیگیری خواهد شد.
اهداف کلان – بلند مدت
در برنامه بلند مدت 3 هدف عمده به شرح زیر در راستای نیل به ماموریت در نظر گرفته شده است
1- ایجاد زمینه مناسب جهت بهره مندی از کاتالیست ها در راستای بهبود سطح و ارتقا کیفیت زندگی مردم
1-1 توسعه کاربرد کاتالیست ها در راستای افزایش سطح زندگی و ایجاد اشتغال در جامعه
¨ شناسایی معضلات و اولویت های اصلی کشور با استفاده از امور مربوط به کاتالیست ها حل می شود و ترغیب دستگاه ها برای برنامه ریزی در جهت رفع معضلات و حرکت جهت اولویت ها
¨ حمایت مالی کارشناسی از برنامه های کاربرد کاتالیست ها در راستای اولویت های کشور
¨ پیگیری تا عملیاتی شدن دستاوردهای حاصل از برنامه تعریف شده
2-1 فرهنگ سازی به منظور افزایش مشارکت اجتماعی در توسعه و بکارگیری کاتالیست ها
¨ حمایت از برنامه های هدفمند ترویج و آموزش در زمینه کاتالیست ها توسط دستگاه های دولتی و غیر دولتی
¨ حمایت از تشکل ها و سازمان های غیر دولتی در زمینه کاتالیست ها
¨ انجام مطالعات برای شناخت موانع اجتماعی و توسعه کاتالیست ها در داخل و نحوه رفع آنها
3-1 گسترش بازار داخلی مصرف از طریق رفع موانع بالقوه و بالفعل موجود
¨ ایجاد مراکز رشد برای توسعه تولیدات داخلی کاتالیست ها
¨ انتقال فناوری پیشرفته خارجی جهت گسترش بازار داخلی
¨ بررسی مشکلات زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی که مانع از بکارگیری کاتالیست ها می شود.
2- نهادینه شدن توسعه پایدار در زمینه علوم و فناوری کاتالیست ها
1-2 توسعه منابع انسانی به منظور نهادینه شدن علوم و فناوری کاتالیست ها و ارتقا قابلیت های مدیریتی در جهت تربیت نیروهای متخصص در سطوح مختلف
¨ پیشنهاد برگزاری مقاطع و گرایش های مختلف آموزشی در زمینه کاتالیست ها
¨ برگزاری دوره های کوتاه مدت آموزشی و تکمیلی برای فارغ التحصیلان در رشته های مرتبط با کاتالیست ها
¨ تربیت نیروهای دارای تخصص های مدیریتی در زمینه کاتالیست ها
¨ ایجاد تسهیلات برای اعزام دانشجو و کارشناس به مراکز علمی و صنعتی داخل و خارج جهت یادگیری علوم روز کاتالیست ها
¨ فراهم کردن بسترهای مورد نیاز برای بهره گیری از متخصصین خارج از کشور در آموزش نیروی انسانی
2-2 ایجاد ارتباط موثر میان عناصر فعال و نهادهای موجود و سپردن ماموریت های مشخص به آنها
¨ شناخت قابلیت های موجود برای ایجاد تشکل های علمی تجاری حمایتی و تصمیم سازی
¨ ایجاد تشکل ها و تقسیم کار میان نهادهای مختلف در جهت دستیابی به اهداف تعریف شده
¨ تدوین و پیشنهاد راهکارها برای تسهیل فعالیت تشکل ها و نحوه حمایت حمایت از آنها
¨ فعالیت ترویجی برای تشویق نهادها و افراد و ایجاد تشکل ها و بهره گیری از آنها
3-2 تدوین اصول و چهارچوب مورد نیاز برای حفظ مالکیت معنوی و فکری انتشار و مبادله قانونمند یافته های پژوهشی و دانش فنی و پیشنهاد آن به سطوح مختلف مدیریتی در جهت حفظ منافع متخصصین و سرمایه گذاران داخلی و خارجی
¨ تقویت سخت افزاری و نرم افزاری شبکه اطلاعاتی برای پوشش دادن به اطلاعات موجود در زمینه کاتالیست
¨ تنظیم ضوابط خاص پیرامون نحوه بهره گیری از اطلاعات و حمایت معنوی و فکری
¨ تاسیس فن بازار در زمینه کاتالیست ها
4-2 کوشش در جهت تسهیل جریان مالی و حرکت در جهت کاهش تدریجی منابع دولتی
¨ جذب سرمایه گذاران خارجی و تشویق جهت تاسیس شرکت های مشترک
¨ تشویق شرکت های معتبر طرف معامله با ایران برای تاسیس واحد تحقیق و توسعه در رابطه با کاتالیست ها در داخل کشور
¨ تاسیس صندوق حمایت از تحقیق و فناوری در زمینه کاتالیست ها
¨ تشویق صنایع بزرگ و مزیت دار کشور به سرمایه گذاری در زمینه کاتالیست
¨ بهره گیری از اعتبارات بین المللی تحقیق و توسعه نظیر بانک توسعه اسلامی
5-2 اصالت دادن به پژوهش های بنیادی کاربردی و توسعه ای با نگاه به تقاضای حال و آینده
¨ اختصاص درصد مشخصی از بودجه های تحقیقاتی به حمایت از پژوهش های کاربردی در زمینه کاتالیست ها
¨ اختصاص منابع مالی جهت حمایت از پژوهش های بنیادی هدفمند محققین کشور
¨ کوشش در جهت توسعه و تقویت واحدهای تحقیق و توسعه R&D خدمات فناوری شرکت های طراحی و مهندسی و واحدهای مشابه در حوزه مشابه در حوزه فناوری کاتالیست
3- دستیابی به سهم مناسبی از تجارت جهانی در زمینه کاتالیست ها
1-3 برقراری نظام استاندارد سازی و تایید کیفی فرآورده های کاتالیستی
¨ تعریف ساختارهای اجرایی و روند های کاری مورد نیاز برای اعمال استاندارد و کنترل کیفی مواد اولیه و محصولات مرتبط با کاتالیست
¨ فراهم کردن زیر ساخت های سخت افزاری مورد نیاز برای اعمال استاندارد کنترل کیفی مواد اولیه و محصولات مرتبط با کاتالیست ها با تکیه بر امکانات آزمایشگاهی داخل کشور
2-3 ایجاد بسترهای حقوقی مورد نیاز برای تسهیل همکاری های صنعتی و تکنولوژیکی و کاهش هزینه های مبادله
¨ تعریف چهارچوب های متفاوت برای همکاری بین افراد و نهادها در حوزه پژوهش تولید و تجارت در زمینه های مرتبط با کاتالیست
¨ همکاری در تدوین مقررات قضایی مبارزه با جرائم تخلفات احتمالی در عرصه همکاری های پژوهشی تولیدی و تجاری مرتبط با کاتالیست ها و پیگری جهت تصویب
3-3 استفاده از فناوری های نوین در صنایع مختلف مرتبط با کاتالیست ها بویژه صنایع دارای مزیت با هدف افزایش کیفیت و کاهش قیمت تمام شده
¨ شناخت و تعیین صنایع دارای مزیت برای بکارگیری کاتالیست ها و تدوین برنامه های عملیاتی برای بهره گیری از آنها
¨ کاربرد فناوری های نوین از قبیل نانو فناوری برای تولید کاتالیست های با کیفیت بالا و قیمت تمام شده پایین
4-3 تاکید بر تعامل بین المللی و ایجاد فرصت های تجاری تکنولوژیکی و صنعتی بمنظور دستیابی به بازار جهانی و حفظ تداوم آن
¨ برقراری ارتباط با متخصصین ایرانی خارج از کشور در زمینه کاتالیست ها و نیز متخصصین خارجی علاقمند جهت همکاری با دستگاه های ذیربط
¨ کوشش در جهت فعال نمودن سفارت خانه ها و نمایندگی های ایران در خارج از کشور جهت شناخت فرصت ها
¨ حمایت از فعالیت شرکت های ایرانی با شرکت های بین المللی با انگیزه انتقال فناوری مرتبط با کاتالیست ها
¨ شناخت فرصت های تجاری پیش آمده و معرفی به دستگاه های ذیربط
¨ پیگیری جهت به فعلیت رساندن پتانسیل همکاری منطقه ای برای فعالیت در زمینه کاتالیست
¨ ترغیب و حمایت از واحد های علمی پژوهشی و فناوری کشور به داشتن همکاری مستمر و دراز مدت با همتاهای خود در خارج از کشور